"ΣΠΙΘΑ" - Ελεύθερη Ελληνική Ψυχή
"ΣΠΙΘΑ" - Ελεύθερη Ελληνική Ψυχή
Ιωάννης Μεταξάς αναφορά Ιωάννα Φωκά διέπεται από άδεια Creative Commons Αναφορά-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Unported.
Τα ιδρυτικά μέλη της ΣΠΙΘΑΣ ήταν: Λουκία Μεταξά, Λόπη Λαχανά, Ελένη Φραγκιά (Παπαδήμου), Φανή Λαμπαδαρίου, Ελένη Γιαννακάκου, Μαρία Αργυροπούλου, Ερασμία Σαυροπούλου, Καίτη Αναγνωστοπούλου, Ελένη Νταουντάκη, Μαρία Κωνσταντάτου, Αντιγόνη Βρυώνη (Χατζηθεοδώρου), Γεωργία Μαυραγάνη, Βαρβάρα Αγαπητού, Λούλα Γιαννακάκου, Μαίρη (Παππά) Ουτσελάτση, Ελένη Καζολέα, Ντίνα Αιλιανού, Ρίτα Μυριβήλη, Λελέ Σκουζέ. Η ΣΠΙΘΑ αγωνίστηκε για τους σκοπούς της από την 1η Δεκεμβρίου 1941 έως την 12η Μαρτίου1945. Αναγνωρίσθηκε από το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων ΔΕΠΑΘΑ /Γραφείο Εθνικής Αντιστάσεως Αριθ.Φ.0686011/12315/38813/69. Μετά την απελευθέρωση συνέχισε τον αγώνα της ως Ε.Γ.Ο. - ΣΠΙΘΑ, σε συνεργασία με την ομάδα «Οι φίλοι του χωριού» για την ενίσχυση των κατοίκων των παραμεθορίων περιοχών.
Σκοπός της ΣΠΙΘΑΣ ήταν «η με βάση τα στελέχη της Ε.Ο.Ν δημιουργία συνοχής και ενότητος δράσεως, μεταξύ όλων των Ελληνίδων, που δεν ανέχονται τον αφόρητο ζυγό της δουλείας και επιθυμούν να συντείνουν παράλληλα προς τον αγώνα τον οποίον κάνουν τα αδέλφια τους, εις την απελευθέρωση της Πατρίδος και τη δημιουργία ενός καλύτερου Εθνικού μέλλοντος». Τομείς της δράσης της Οργάνωσης, όπως αναφέρεται στο Καταστατικό της, ήταν: α) Η κοινωνική πρόνοια και ειδικά η περίθαλψη των τραυματιών. β) Η διατήρηση και τόνωση του εθνικού φρονήματος των εργαζομένων. Ο αγώνας της στελεχώθηκε κατά κλιμάκια με υπευθύνους περιφέρειας, κέντρων και τομέων δράσεως, σε σχολεία, εργοστάσια και συνοικίες. Τα 1500 περίπου μέλη της ΣΠΙΘΑΣ εργάστηκαν με αυτοθυσία και ενθουσιασμό και με ποικίλες δραστηριότητες κυρίως στην Αττική.
Στην πραγματοποίηση των σκοπών της ΣΠΙΘΑΣ συνετέλεσε η έκδοση της εφημερίδας
Ελεύθερη Ελληνική Ψυχή. Όπως σημαντικές ήταν και οι παρενοχλήσεις που οργάνωναν εναντίον των κατακτητών, με προκηρύξεις, αναγραφές συνθημάτων στους τοίχους με την υπογραφή RAF, το σκίσιμο των ιταλικών και γερμανικών σημαιών, τη συλλογή πληροφοριών για τα στρατεύματα κατοχής.
Η ΣΠΙΘΑ συμμετείχε σε εκδηλώσεις άλλων οργανώσεων μεταξύ των οποίων το ΕΚΝ, Ε.Ο., ΠΕΑΝ και ΕΑΜ. Σημειώνεται ότι, η συνεργασία με το τελευταίο άρχισε να κλονίζεται τον Φεβρουάριο του 1942, όταν αντελήφθησαν ότι το ΕΑΜ κατευθύνεται από το ΚΚΕ. Η συνεργασία διακόπηκε τον Απρίλιο του 1942, όταν το ΕΑΜ σκόρπισε φυλλάδια στο Πανεπιστήμιο με διεθνιστικά αντιπολεμικά συνθήματα, όπως ότι «τα σύνορα θα καταργηθούν και το αίμα χύνεται άδικα».
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΕΑ 16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944
Η ΣΠΙΘΑ συνεργάστηκε στην έκδοση και κυκλοφορία του πρώτου ραδιοφωνικού δελτίου, συμμετείχε σε απεργίες που εξυπηρετούσαν αποκλειστικά τον Εθνικό της Αγώνα και οργάνωσε εκδηλώσεις όπως τον εορτασμό Εθνικών επετείων σε δημόσιους χώρους.
Η εφημερίδα Ελεύθερη Ελληνική Ψυχή, ήταν το όργανο που βοηθούσε τον αγώνα της ΣΠΙΘΑΣ, ως προς την ενημέρωση των μελών της και του κοινού. Στην Αθήνα και στον Πειραιά κάθε δεκαπενθήμερο μοιράζονταν 2000 φύλλα. Εκδοτική και συντακτική επιτροπή ήταν η Λουκία Ι. Μεταξά και η Αντιγόνη Βρυώνη-Χατζηθεοδώρου, φιλόλογος, κύρια αρθρογράφος. Το μότο της
Σκοπός της ΣΠΙΘΑΣ ήταν «η με βάση τα στελέχη της Ε.Ο.Ν δημιουργία συνοχής και ενότητος δράσεως, μεταξύ όλων των Ελληνίδων, που δεν ανέχονται τον αφόρητο ζυγό της δουλείας και επιθυμούν να συντείνουν παράλληλα προς τον αγώνα τον οποίον κάνουν τα αδέλφια τους, εις την απελευθέρωση της Πατρίδος και τη δημιουργία ενός καλύτερου Εθνικού μέλλοντος». Τομείς της δράσης της Οργάνωσης, όπως αναφέρεται στο Καταστατικό της, ήταν: α) Η κοινωνική πρόνοια και ειδικά η περίθαλψη των τραυματιών. β) Η διατήρηση και τόνωση του εθνικού φρονήματος των εργαζομένων. Ο αγώνας της στελεχώθηκε κατά κλιμάκια με υπευθύνους περιφέρειας, κέντρων και τομέων δράσεως, σε σχολεία, εργοστάσια και συνοικίες. Τα 1500 περίπου μέλη της ΣΠΙΘΑΣ εργάστηκαν με αυτοθυσία και ενθουσιασμό και με ποικίλες δραστηριότητες κυρίως στην Αττική.
Στην πραγματοποίηση των σκοπών της ΣΠΙΘΑΣ συνετέλεσε η έκδοση της εφημερίδας
Ελεύθερη Ελληνική Ψυχή. Όπως σημαντικές ήταν και οι παρενοχλήσεις που οργάνωναν εναντίον των κατακτητών, με προκηρύξεις, αναγραφές συνθημάτων στους τοίχους με την υπογραφή RAF, το σκίσιμο των ιταλικών και γερμανικών σημαιών, τη συλλογή πληροφοριών για τα στρατεύματα κατοχής.
Η ΣΠΙΘΑ συμμετείχε σε εκδηλώσεις άλλων οργανώσεων μεταξύ των οποίων το ΕΚΝ, Ε.Ο., ΠΕΑΝ και ΕΑΜ. Σημειώνεται ότι, η συνεργασία με το τελευταίο άρχισε να κλονίζεται τον Φεβρουάριο του 1942, όταν αντελήφθησαν ότι το ΕΑΜ κατευθύνεται από το ΚΚΕ. Η συνεργασία διακόπηκε τον Απρίλιο του 1942, όταν το ΕΑΜ σκόρπισε φυλλάδια στο Πανεπιστήμιο με διεθνιστικά αντιπολεμικά συνθήματα, όπως ότι «τα σύνορα θα καταργηθούν και το αίμα χύνεται άδικα».
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΕΑ 16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944
Η ΣΠΙΘΑ συνεργάστηκε στην έκδοση και κυκλοφορία του πρώτου ραδιοφωνικού δελτίου, συμμετείχε σε απεργίες που εξυπηρετούσαν αποκλειστικά τον Εθνικό της Αγώνα και οργάνωσε εκδηλώσεις όπως τον εορτασμό Εθνικών επετείων σε δημόσιους χώρους.
Η εφημερίδα Ελεύθερη Ελληνική Ψυχή, ήταν το όργανο που βοηθούσε τον αγώνα της ΣΠΙΘΑΣ, ως προς την ενημέρωση των μελών της και του κοινού. Στην Αθήνα και στον Πειραιά κάθε δεκαπενθήμερο μοιράζονταν 2000 φύλλα. Εκδοτική και συντακτική επιτροπή ήταν η Λουκία Ι. Μεταξά και η Αντιγόνη Βρυώνη-Χατζηθεοδώρου, φιλόλογος, κύρια αρθρογράφος. Το μότο της
Copyright © 2009 by Ioanna Phoca
Μετά την διάλυση της Ε.Ο.Ν από την κυβέρνηση Τσολάκογλου, με Νομοθετικό Διάταγμα υπ' αριθ. 213 ΦΕΚ 209 25η Ιουνίου 1941, δημιουργήθηκε μια μυστική αντιστασιακή οργάνωση με πρωτοβουλία της κόρης του Ιωάννου Μεταξά, Λουκίας, η οποία υπήρξε και η Πρόεδρος της Οργάνωσης. Στην οργάνωση συμμετείχαν ως ιδρυτικά μέλη νέοι και νέες της Ε.Ο.Ν, και ως απλά μέλη άλλα πρόσωπα εκτός Ε.Ο.Ν. Σύντομα οι γυναίκες αποσπάστηκαν από τους άνδρες και ίδρυσαν την «ΣΠΙΘΑ», αμιγώς γυναικεία αντιστασιακή ομάδα, ενώ οι άνδρες στην πλειονότητα παλαιά μέλη της Ε.Ο.Ν, συγκρότησαν το «ΕΘΝΙΚΟ ΚΟΜΙΤΑΤΟ ΝΕΩΝ», στους οποίους παραχωρήθηκε από την ΣΠΙΘΑ και η επωνυμία της πρώτης εφημερίδας, που είχαν βγάλει και ονομαζόταν " Ελεύθερη Σκέψη".
εφημερίδας ήταν: «Και η ψυχή μου αναγαλλιάζει, γιατ' ο κόρφος καθεμιάς γλυκοβύζαστο ετοιμάζει γάλα ανδρείας και λευτεριάς». (ΣΟΛΩΜΟΣ). Βρίσκεται κάτω από τον τίτλο εντός πλαισίου, αριστερά και δεξιά επίσης εντός πλαισίου: «Σαν την σπίθα κρυμμένη στη στάχτη, εκρυβόταν για μάς Λευτεριά, ήρθε η μέρα πετιέται, ανάφτει και ξεχύθη σε κάθε μεριά». (ΔΗΜΟΤΙΚΟ). Ήταν μια δίστηλη, τετρασέλιδη εφημερίδα, με ονομασία μηνός έτους, αρ. φύλλου, που κυκλοφορούσε κάθε 15 μέρες. Παράνομος τύπος, του οποίου η εκτύπωση αρχικά γινόταν σε πολύγραφο από τη Λουκία Ι. Μεταξά, στην οικία της στην Αθήνα στην οδό Βαλαωρίτου (αρ.φ.1-22). Τα φύλλα αυτά έχουν μεγαλύτερες διαστάσεις από εκείνα που τυπώθηκαν αργότερα σε πιεστήριο που απέκτησε η ΣΠΙΘΑ (αρ.φ.23-32 σχήμα 21Χ29 εκ). Το φύλλο 32 είναι τυπωμένο σε μικρότερο σχήμα χαρτιού. Η διανομή της Ελεύθερης Ελληνικής Ψυχής γινόταν κρυφά και δωρεάν από τα μέλη της.
Η Λουκία Μεταξά με τον Ι.Μεταξά
Η Λόπη Λαχανά (κάτω-κέντρο)
Η Ελένη Φραγκιά
Το κύριο άρθρο στην "Ελεύθερη Ελληνική Ψυχή" και τα περισσότερα κείμενα ήταν γραμμένα από την φιλόλογο Αντιγόνη Βρυώνη στη δημοτική γλώσσα της εποχής, κείμενα με ενθουσιώδη λόγια, που αποσκοπούσαν στην αναπτέρωση του ηθικού των ελληνίδων, την υπόμνηση των εθνικών επετείων και εορτών καθώς και το μήνυμα της ελευθερίας που αντιπροσώπευαν. Όλα τα κείμενα είναι ανυπόγραφα, αλλά τα χειρόγραφα στα αρχεία μαρτυρούν την ταυτότητα της συγγραφέως. Χαρακτηριστικοί τίτλοι του κύριου άρθρου είναι: «Η Νίκη», «Η Ελληνίδα στον Αγώνα», «Καινούργιος Χρόνος, χρόνος κοινωνικής εργασίας», «Είμαστε περήφανοι για την Ελλάδα», «Για την Πατρίδα και την Λευτεριά», «Δεν Λησμονούμε, 15 Αυγούστου 1940- 15 Αυγούστου 1942», «ΟΧΙ 28ης Οκτωβρίου 1940 - 28 Οκτωβρίου 1942», «Όπως το 1940». Ονόματα συνεργατών δεν αναφέρονται εκτός από αρχικά και ψευδώνυμα (Ο γέρος του 21, Δ.Τ., μία υπάλληλος, ένας πατέρας, ποίηση από μαθήτρια, σκλαβωμένος νικητής). Η εφημερίδα περιείχε επίσης πατριωτικά ποιήματα και τραγούδια, ειδήσεις από τα διάφορα μέτωπα των πολεμικών επιχειρήσεων, στήλη για τις Ελληνίδες, παραινέσεις για παροχή συγκεκριμένης υλικής και οικονομικής βοήθειας, αρχικά ονομάτων δωρητών, εκκλήσεις για συμπαράσταση και συμμετοχή στον κοινό αγώνα κατά των κατακτητών, ανέκδοτα σχετικά με τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ και άλλα. Η έκδοση σταμάτησε στις 13 Νοεμβρίου 1943 λόγω ελλείψεως πόρων.
Η Ελεύθερη Ελληνική Ψυχή δεν απομακρύνθηκε σε όλη τη διάρκεια της κυκλοφορίας της από τους σκοπούς του Καταστατικού της ΣΠΙΘΑΣ και δεν εξυπηρέτησε καμία πολιτική σκοπιμότητα. Υποστήριξε την εθνική ενότητα και την αξιοπρέπεια των Ελληνίδων απέναντι στους κατακτητές, αποθαρρύνοντας την εσωτερική διχόνοια και διάσπαση και στρέφοντας τον αγώνα της εναντίον της αξονικής και κομουνιστικής προπαγάνδας. Τα μέλη της ΣΠΙΘΑΣ, οι συντάκτριες, οι διανομείς του εντύπου, οι αναγνώστριες της Ελεύθερης Ελληνικής Ψυχής, αγωνίστηκαν με αξιοπρέπεια, αθόρυβα και ανώνυμα, με αυταπάρνηση της ζωής τους, με εθνική συνείδηση και ηρωισμό. Τα φύλλα αρ.φ.1-32 βρίσκονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, «Αρχείο Σπίθας» και αρ.φ.27,28 στο «Αρχείο Ηρ. Πετιμεζά». Ολίγα φύλλα υπάρχουν και στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών
Η Αντιγόνη Βρυώνη
Μαίρη Ουτσελάτση
Η Ελένη Φραγκιά- Παπαδήμου
ήταν μέλος της Ε.Ο.Ν και ιδρυτικό μέλος της αντιστασιακής κατά των Γερμανών, αμιγώς γυναικείας οργανώσεως «ΣΠΙΘΑ».
ήταν μέλος της Ε.Ο.Ν και ιδρυτικό μέλος της αντιστασιακής κατά των Γερμανών, αμιγώς γυναικείας οργανώσεως «ΣΠΙΘΑ».
Η Αντιγόνη Βρυώνη (Χατζηθεοδώρου)
ήταν μέλος της Ε.Ο.Ν και ιδρυτικό μέλος της
αντιστασιακής κατά των Γερμανών, αμιγώς
γυναικείας οργανώσεως «ΣΠΙΘΑ».
ήταν μέλος της Ε.Ο.Ν και ιδρυτικό μέλος της
αντιστασιακής κατά των Γερμανών, αμιγώς
γυναικείας οργανώσεως «ΣΠΙΘΑ».
Η Αντιγόνη Βρυώνη σήμερα
Έκθεση Δράσης Γυναικείας Απελευθερωτικής Οργάνωσης ΣΠΙΘΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Αρχείο αντιστασιακών οργανώσεων Επαναστατική Πανελλαδική Οργάνωση, ΣΠΙΘΑ και Εθνικό Κομιτάτο
Γιατί διελύθη η Ε.Ο.Ν. ; Η απάντηση της κας Ιωάννα Φωκά Μεταξά, δημοσιεύτηκε στην ΕΣΤΙΑ 14η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2007
ΣΤΕΡΓΙΑΝΗ ΓΕΩΡΓΑΚΟΥΔΗ - ΕΟΝ & ΣΠΙΘΑ σελ 107 - 110 «Μια οργάνωση νέων σε καιρό πολέμου: Αναλύοντας το Ημερολόγιο της Γεωργίας Μαυραγάνη, Διοικήτριας της Περιφερειακής Διοίκησης Θηλέων Μεσσηνίας της ΕΟΝ (1941).»
Αρχείο αντιστασιακών οργανώσεων Επαναστατική Πανελλαδική Οργάνωση, ΣΠΙΘΑ και Εθνικό Κομιτάτο
Γιατί διελύθη η Ε.Ο.Ν. ; Η απάντηση της κας Ιωάννα Φωκά Μεταξά, δημοσιεύτηκε στην ΕΣΤΙΑ 14η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2007
ΣΤΕΡΓΙΑΝΗ ΓΕΩΡΓΑΚΟΥΔΗ - ΕΟΝ & ΣΠΙΘΑ σελ 107 - 110 «Μια οργάνωση νέων σε καιρό πολέμου: Αναλύοντας το Ημερολόγιο της Γεωργίας Μαυραγάνη, Διοικήτριας της Περιφερειακής Διοίκησης Θηλέων Μεσσηνίας της ΕΟΝ (1941).»