Copyright © 2009 by Ioanna Phoca
Ιωάννης Μεταξάς
Ιωάννης Μεταξάς
Από τον θάνατο του Ι.Μεταξά
έως την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα την 27η Απριλίου 1941
έως την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα την 27η Απριλίου 1941
Στις 17 Φεβρουαρίου υπογράφηκε Βουλαγαροτουρκικό Σύμφωνο με το οποίο τα δύο κράτη ανέλαβαν τον μεταξύ τους σεβασμό των συνόρων τους.
Στις 22 Φεβρουαρίου έφθασε στην Αθήνα ο Υπουργός Εξωτερικών Σερ Αντονυ Ηντεν, προκειμένου να συζητήσει και να συμφωνήσει με την στρατιωτική ηγεσία τα αμυντικά σχέδια της Ελλάδος, στην επικείμενη Γερμανική εισβολή. Η θέση της Γιουγκοσλαυίας παρέμενε ασαφής και οι σύμμαχοι δεν κατέληξαν σε συμφωνία.
Την 1η Μαρτίου η Βουλγαρία υποτάχθηκε στον Αξονα μετά από την Ρουμανία, την Σλοβακία και την Ουγγαρία. Τα Γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στη Βουλγαρία και προχώρησαν προς τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα
Στις 4 Μαρτίου σε νέα σύσκεψη με τους Αγγλους στρατιωτικούς, έγινε δεκτό το σχέδιο του Αρχιστρατήγου Αλεξάνδρου Παπάγου, βάσει του οποίου οι Βρετανικές δυνάμεις (62.500) αποβιβάστηκαν στον Πειραιά στις 7 Μαρτίου. Οι ελληνικές δυνάμεις θα κρατούσαν άμυνα στην οχυρωμένη γραμμή Μπέλλες -Νέστου. Μία δεύτερη γραμμή άμυνας θα ήταν από το Καιμακτσαλάν έως το Βέρμιο και τον Ολυμπο, όπου Βρετανικές δυνάμεις που είχαν αποβιβαστεί στον Πειραιά θα ενώνονταν με τους Ελληνες.
9-25 Μαρτίου έγινε η «Εαρινή επίθεσις» εκ μέρους των Ιταλών, όπως άλλωστε την είχε προβλέψει και ο Μεταξάς. Οι ελληνικές δυνάμεις απέκρουσαν όλες τις ιταλικές επιθέσεις παρά την αριθμητική υπεροχή των Ιταλών (5 μεραρχίες με 1.200 Ελληνες νεκρούς, και 4.000 τραυματίες έναντι 25 μεραρχιών με 12.000 Ιταλούς νεκρούς και 3.000 αιχμαλώτους).
Στις 25 Μαρτίου η Γιουγκοσλαυία προσχώρησε στις δυνάμεις του Αξονα, με αντάλλαγμα που αξίωσαν από τον Χίτλερ, την Θεσσαλονίκη. Δύο μέρες αργότερα έγινε στρατιωτικό πραξικόπημα και κηρύχθηκε γενική επιστράτευση.
Η Γιουγκοσλαυία τελικά μετά την εισβολή των Γερμανών συνθηκολόγησε με την Γερμανία στις 17 Απριλίου.
Στις 28 Μαρτίου ο Ιταλικός στόλος υπέστη πανωλεθρία από τον Αγγλικό στο Ταίναρο και αυτό ήταν το τέλος των επιχειρήσεών του.( Ναυμαχία του Ματαπά).
Στις 6 Απριλίου άρχισε ο Ελληνογερμανικός πόλεμος . Ο Γερμανός Πρέσβυς στην Αθήνα, Ερμπαχ, ανακοίνωσε στον Α. Κοριζή ότι ο Γερμανικός στρατός ετοιμαζόταν να εισβάλει και ο Κοριζής επανέλαβε το ΟΧΙ του Μεταξά, το ΟΧΙ των Ελλήνων.
Στις 5.15 το ίδιο πρωί, οι Γερμανοί εφαρμόζοντας τον «αστραπιαίο πόλεμο», blitzkrieg, εισέβαλαν ταυτόχρονα στην Γιουγκοσλαυία και στην Ελλάδα, ενώ τα γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδιζαν την Αθήνα, τον Πειραιά κα τον Ναύσταθμο. (από το ημερολόγιο του Γεωργίου Θεοτοκά, αρχείο ΕΤ1).
Στα σύνορα, στις Μάχες από το Μπέλες έως το Νέστο, οι υπερασπιστές των οχυρών Νυμφαίας, Εχίνου, Λίσσε, Περιθωρείου, Ρούπελ, Ιστίμπει αλλά και στα μεμονωμένα οχυρά της «ΓΡΑΜΜΗΣ ΜΕΤΑΞΑ», εδόθησαν ηρωικές μάχες. Η δεύτερη τεθωρακισμένη γερμανική μεραρχία θα παρακάμψει τα οχυρά και θα κινηθεί προς νότο μέσα από την κοιλάδα του Αξιού και τα μεσάνυκτα της 8ης Απριλίου οι Γερμανοί εισήλθαν στη Θεσσαλονίκη.
Ο Παπάγος έδωσε διαταγή, στους υπερασπιστές της γραμμής Μεταξά, να συνθηκολογήσουν. Το Ρούπελ παραδόθηκε αλλά οι κατακτητές παρουσίασαν όπλα στους κατακτημένους που εξέρχονταν από το φρούριο, από σεβασμό για την ηρωική τους αντίσταση.
Στις 18 Απριλίου ο Κοριζής αυτοκτόνησε και στις 19 τα βρετανικά στρατεύματα που είχαν συμπτυχθεί στις Θερμοπύλες αναχώρησαν από την Ελλάδα. Από αυτούς 3000 έπεσαν μαχόμενοι, 9.000 αιχμαλωτίστηκαν ή θεωρήθηκαν χαμένοι.
Στα σύνορα ο στρατηγός Τσολάκογλου, Διοικητής Γ' σώματος στρατού παρά την ενάντια διαταγή του Παπάγου, συνθηκολόγησε με τον Διοικητή της τεθωρακισμένης μεραρχίας «Αδόλφος Χίτλερ», και υπέγραψε πρωτόκολλο ανακωχής. Το πρωτόκολλο προέβλεπε την άνευ όρων παράδοση του ελληνικού στρατού στους Γερμανούς και στους ηττημένους Ιταλούς, και υπογράφηκε στις 23 Απριλίου στην Θεσσαλονίκη.
Ο Στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου έγινε Πρωθυπουργός στις 30.4.1941..
Ο βασιλεύς Γεώργιος και ο Παπάγος δεν αναγνώρισαν την συνθηκολόγηση και αναχώρησαν από την Αθήνα για την Κρήτη.
Στις 27 Απριλίου Γερμανικές δυνάμεις έφθασαν στην Αθήνα. Κωνσταντίνος Κουκίδης είναι τ' όνομα του ευζώνου που όταν οι Γερμανοί του ζήτησαν να υποστείλει τη σημαία στην Ακρόπολη αυτός τυλίχτηκε με την γαλανόλευκη και ρίχτηκε από τα τείχη στο γκρεμό. Κατά μια άλλη εκδοχή ο 17χρονος νέος ήταν μέλος της Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας;
Ένα μήνα αργότερα στις 20 Μαΐου έγινε η από αέρος επίθεση της Κρήτης με αλεξιπτωτιστές. Στις 22-23 Μαΐου ο Βασιλεύς και η Κυβέρνηση εγκατέλειψαν την Κρήτη που κατελήφθη οριστικά στις 30 Μαΐου.
Στις μάχες του «Αλβανικού Έπους» και του «Επους των Οχυρών της Γραμμής Μεταξά»,οι Έλληνες πολέμησαν με αυτοθυσία. Η φράση «Οι Ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες και όχι οι Έλληνες σαν ήρωες» έχει μείνει ιστορική και η σύγχρονη πεζογραφία και ποίηση εμπνεύσθηκε από τα υψηλά ιδανικά και το ψυχικό μεγαλείο των μαχόμενων Ελλήνων που μέτρησαν 13.500 νεκρούς και 42.000 τραυματίες. Αυτούς και όλη την ηγεσία της 28ης Οκτωβρίου 1940, τον Βασιλέα Γεώργιο Β', τον Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά και τον Αρχιστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο, τιμούμε εκάστη 28η Οκτωβρίου, με παρελάσεις και αναμνήσεις των ιστορικών μαχών.
Από στρατηγικής απόψεως η αντίσταση των Ελλήνων αδυνάτησε τον Αξονα, καθυστέρησε την Γερμανία από την επίθεση στην Ρωσία, με αποτέλεσμα την τελική της πανωλεθρία στις ρωσικές στέπες όταν ήρθε ο χειμώνας.
Η ομοψυχία των Ελλήνων όμως ήταν ένα όνειρο που έσβησε. Τώρα που η Ελλάδα την είχε περισσότερο ανάγκη, γιατί ο εχθρός βρισκόταν πλέον εντός των πυλών και η μάχη συνεχιζόταν, οι Έλληνες θυμήθηκαν τις μεταξύ τους αντιθέσεις. Ο Μεταξάς που ενέπνευσε την ομοψυχία δεν υπήρχε πλέον και η Ε.Ο.Ν, που αποτελούσε ένα ενοποιητικό στοιχείο, είχε πάψει να υφίσταται. Η αντίσταση κατά των κατακτητών έγινε από διάφορες ομάδες, που στήριζαν διαφορετικά συμφέροντα και ιδεολογίες και απέβλεπαν σε διαφορετικές εξελίξεις και γεωπολιτικές εντάξεις της Ελλάδος.
Στις 22 Φεβρουαρίου έφθασε στην Αθήνα ο Υπουργός Εξωτερικών Σερ Αντονυ Ηντεν, προκειμένου να συζητήσει και να συμφωνήσει με την στρατιωτική ηγεσία τα αμυντικά σχέδια της Ελλάδος, στην επικείμενη Γερμανική εισβολή. Η θέση της Γιουγκοσλαυίας παρέμενε ασαφής και οι σύμμαχοι δεν κατέληξαν σε συμφωνία.
Την 1η Μαρτίου η Βουλγαρία υποτάχθηκε στον Αξονα μετά από την Ρουμανία, την Σλοβακία και την Ουγγαρία. Τα Γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στη Βουλγαρία και προχώρησαν προς τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα
Στις 4 Μαρτίου σε νέα σύσκεψη με τους Αγγλους στρατιωτικούς, έγινε δεκτό το σχέδιο του Αρχιστρατήγου Αλεξάνδρου Παπάγου, βάσει του οποίου οι Βρετανικές δυνάμεις (62.500) αποβιβάστηκαν στον Πειραιά στις 7 Μαρτίου. Οι ελληνικές δυνάμεις θα κρατούσαν άμυνα στην οχυρωμένη γραμμή Μπέλλες -Νέστου. Μία δεύτερη γραμμή άμυνας θα ήταν από το Καιμακτσαλάν έως το Βέρμιο και τον Ολυμπο, όπου Βρετανικές δυνάμεις που είχαν αποβιβαστεί στον Πειραιά θα ενώνονταν με τους Ελληνες.
9-25 Μαρτίου έγινε η «Εαρινή επίθεσις» εκ μέρους των Ιταλών, όπως άλλωστε την είχε προβλέψει και ο Μεταξάς. Οι ελληνικές δυνάμεις απέκρουσαν όλες τις ιταλικές επιθέσεις παρά την αριθμητική υπεροχή των Ιταλών (5 μεραρχίες με 1.200 Ελληνες νεκρούς, και 4.000 τραυματίες έναντι 25 μεραρχιών με 12.000 Ιταλούς νεκρούς και 3.000 αιχμαλώτους).
Στις 25 Μαρτίου η Γιουγκοσλαυία προσχώρησε στις δυνάμεις του Αξονα, με αντάλλαγμα που αξίωσαν από τον Χίτλερ, την Θεσσαλονίκη. Δύο μέρες αργότερα έγινε στρατιωτικό πραξικόπημα και κηρύχθηκε γενική επιστράτευση.
Η Γιουγκοσλαυία τελικά μετά την εισβολή των Γερμανών συνθηκολόγησε με την Γερμανία στις 17 Απριλίου.
Στις 28 Μαρτίου ο Ιταλικός στόλος υπέστη πανωλεθρία από τον Αγγλικό στο Ταίναρο και αυτό ήταν το τέλος των επιχειρήσεών του.( Ναυμαχία του Ματαπά).
Στις 6 Απριλίου άρχισε ο Ελληνογερμανικός πόλεμος . Ο Γερμανός Πρέσβυς στην Αθήνα, Ερμπαχ, ανακοίνωσε στον Α. Κοριζή ότι ο Γερμανικός στρατός ετοιμαζόταν να εισβάλει και ο Κοριζής επανέλαβε το ΟΧΙ του Μεταξά, το ΟΧΙ των Ελλήνων.
Στις 5.15 το ίδιο πρωί, οι Γερμανοί εφαρμόζοντας τον «αστραπιαίο πόλεμο», blitzkrieg, εισέβαλαν ταυτόχρονα στην Γιουγκοσλαυία και στην Ελλάδα, ενώ τα γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδιζαν την Αθήνα, τον Πειραιά κα τον Ναύσταθμο. (από το ημερολόγιο του Γεωργίου Θεοτοκά, αρχείο ΕΤ1).
Στα σύνορα, στις Μάχες από το Μπέλες έως το Νέστο, οι υπερασπιστές των οχυρών Νυμφαίας, Εχίνου, Λίσσε, Περιθωρείου, Ρούπελ, Ιστίμπει αλλά και στα μεμονωμένα οχυρά της «ΓΡΑΜΜΗΣ ΜΕΤΑΞΑ», εδόθησαν ηρωικές μάχες. Η δεύτερη τεθωρακισμένη γερμανική μεραρχία θα παρακάμψει τα οχυρά και θα κινηθεί προς νότο μέσα από την κοιλάδα του Αξιού και τα μεσάνυκτα της 8ης Απριλίου οι Γερμανοί εισήλθαν στη Θεσσαλονίκη.
Ο Παπάγος έδωσε διαταγή, στους υπερασπιστές της γραμμής Μεταξά, να συνθηκολογήσουν. Το Ρούπελ παραδόθηκε αλλά οι κατακτητές παρουσίασαν όπλα στους κατακτημένους που εξέρχονταν από το φρούριο, από σεβασμό για την ηρωική τους αντίσταση.
Στις 18 Απριλίου ο Κοριζής αυτοκτόνησε και στις 19 τα βρετανικά στρατεύματα που είχαν συμπτυχθεί στις Θερμοπύλες αναχώρησαν από την Ελλάδα. Από αυτούς 3000 έπεσαν μαχόμενοι, 9.000 αιχμαλωτίστηκαν ή θεωρήθηκαν χαμένοι.
Στα σύνορα ο στρατηγός Τσολάκογλου, Διοικητής Γ' σώματος στρατού παρά την ενάντια διαταγή του Παπάγου, συνθηκολόγησε με τον Διοικητή της τεθωρακισμένης μεραρχίας «Αδόλφος Χίτλερ», και υπέγραψε πρωτόκολλο ανακωχής. Το πρωτόκολλο προέβλεπε την άνευ όρων παράδοση του ελληνικού στρατού στους Γερμανούς και στους ηττημένους Ιταλούς, και υπογράφηκε στις 23 Απριλίου στην Θεσσαλονίκη.
Ο Στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου έγινε Πρωθυπουργός στις 30.4.1941..
Ο βασιλεύς Γεώργιος και ο Παπάγος δεν αναγνώρισαν την συνθηκολόγηση και αναχώρησαν από την Αθήνα για την Κρήτη.
Στις 27 Απριλίου Γερμανικές δυνάμεις έφθασαν στην Αθήνα. Κωνσταντίνος Κουκίδης είναι τ' όνομα του ευζώνου που όταν οι Γερμανοί του ζήτησαν να υποστείλει τη σημαία στην Ακρόπολη αυτός τυλίχτηκε με την γαλανόλευκη και ρίχτηκε από τα τείχη στο γκρεμό. Κατά μια άλλη εκδοχή ο 17χρονος νέος ήταν μέλος της Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας;
Ένα μήνα αργότερα στις 20 Μαΐου έγινε η από αέρος επίθεση της Κρήτης με αλεξιπτωτιστές. Στις 22-23 Μαΐου ο Βασιλεύς και η Κυβέρνηση εγκατέλειψαν την Κρήτη που κατελήφθη οριστικά στις 30 Μαΐου.
Στις μάχες του «Αλβανικού Έπους» και του «Επους των Οχυρών της Γραμμής Μεταξά»,οι Έλληνες πολέμησαν με αυτοθυσία. Η φράση «Οι Ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες και όχι οι Έλληνες σαν ήρωες» έχει μείνει ιστορική και η σύγχρονη πεζογραφία και ποίηση εμπνεύσθηκε από τα υψηλά ιδανικά και το ψυχικό μεγαλείο των μαχόμενων Ελλήνων που μέτρησαν 13.500 νεκρούς και 42.000 τραυματίες. Αυτούς και όλη την ηγεσία της 28ης Οκτωβρίου 1940, τον Βασιλέα Γεώργιο Β', τον Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά και τον Αρχιστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο, τιμούμε εκάστη 28η Οκτωβρίου, με παρελάσεις και αναμνήσεις των ιστορικών μαχών.
Από στρατηγικής απόψεως η αντίσταση των Ελλήνων αδυνάτησε τον Αξονα, καθυστέρησε την Γερμανία από την επίθεση στην Ρωσία, με αποτέλεσμα την τελική της πανωλεθρία στις ρωσικές στέπες όταν ήρθε ο χειμώνας.
Η ομοψυχία των Ελλήνων όμως ήταν ένα όνειρο που έσβησε. Τώρα που η Ελλάδα την είχε περισσότερο ανάγκη, γιατί ο εχθρός βρισκόταν πλέον εντός των πυλών και η μάχη συνεχιζόταν, οι Έλληνες θυμήθηκαν τις μεταξύ τους αντιθέσεις. Ο Μεταξάς που ενέπνευσε την ομοψυχία δεν υπήρχε πλέον και η Ε.Ο.Ν, που αποτελούσε ένα ενοποιητικό στοιχείο, είχε πάψει να υφίσταται. Η αντίσταση κατά των κατακτητών έγινε από διάφορες ομάδες, που στήριζαν διαφορετικά συμφέροντα και ιδεολογίες και απέβλεπαν σε διαφορετικές εξελίξεις και γεωπολιτικές εντάξεις της Ελλάδος.
Mετά τον θάνατο του Ιωάννη Μεταξά ο Βασιλεύς Γεώργιος ανέθεσε στον Αλέξανδρο Κοριζή, Διοικητή της Εθνικής Τραπέζης και πρώην Υπουργό Κοινωνικής Προνοίας, την Πρωθυπουργία. Με το ίδιο Υπουργικό Συμβούλιο και την Αρχιστρατηγία του Αλεξάνδρου Παπάγου ο πόλεμος συνεχίστηκε και τίποτε δεν άλλαξε στην ελληνική στάση απέναντι των εχθρών και των συμμάχων.
Μέχρι το τέλος του 1940 ο ελληνικός στρατός έχει αναγκάσει τον Ιταλικό να οπισθοχωρήσει. Η γενική επίθεση της 14ης Νοεμβρίου στην γραμμή μετώπου από το Ιόνιο μέχρι την Πρέσπα, είχε σαν αποτέλεσμα να απωθηθούν τα ιταλικά στρατεύματα 30 χλμ. μέσα στα αλβανικά σύνορα. Τον Ιανουάριο οι Έλληνες κατέλαβαν την Κλεισούρα και με μικρής κλίμακας επιχειρήσεις επιχειρούσαν να διασφαλίσουν τα κτηθέντα. Ο βαρύς χειμώνας καθήλωσε τα στρατεύματα και ο ελληνικός στρατός συνέχισε να μάχεται ηρωικά μέσα στο δριμύ ψύχος, με φοβερές κακουχίες και απώλειες δυνάμεων, από τα κρυοπαγήματα.
Μέχρι το τέλος του 1940 ο ελληνικός στρατός έχει αναγκάσει τον Ιταλικό να οπισθοχωρήσει. Η γενική επίθεση της 14ης Νοεμβρίου στην γραμμή μετώπου από το Ιόνιο μέχρι την Πρέσπα, είχε σαν αποτέλεσμα να απωθηθούν τα ιταλικά στρατεύματα 30 χλμ. μέσα στα αλβανικά σύνορα. Τον Ιανουάριο οι Έλληνες κατέλαβαν την Κλεισούρα και με μικρής κλίμακας επιχειρήσεις επιχειρούσαν να διασφαλίσουν τα κτηθέντα. Ο βαρύς χειμώνας καθήλωσε τα στρατεύματα και ο ελληνικός στρατός συνέχισε να μάχεται ηρωικά μέσα στο δριμύ ψύχος, με φοβερές κακουχίες και απώλειες δυνάμεων, από τα κρυοπαγήματα.
Η Νεολαία του Μεταξά, που έδωσε το παρόν στον πόλεμο έστω κατηργημένη, δημιούργησε αντιστασιακές οργανώσεις, όπως την ΣΠΙΘΑ και το ΕΘΝΙΚΟ ΚΟΜΙΤΑΤΟ, ενώ πολλά μέλη της, ακολούθησαν άλλες οργανώσεις ανάλογα με το τόπο, τον χρόνο και τις κοινωνικές συγκυρίες εκάστου. Η σημασία της μάχης της Ελλάδας υπήρξε πολυσήμαντη για την Ιστορία της Ελλάδος της Ευρώπης και του Ευρωπαικού πολιτισμού.
Η αντίσταση της Ελλάδος στο ναζιστικό και φασιστικό τρόπο διακυβέρνησης, ήταν μια νίκη «του πνεύματος επί της ύλης» όπως την ανέμενε και την είχε χαρακτηρίσει ο Μεταξάς. Η νίκη των Ελλήνων κατέρριψε το μύθο του φασιστικού, αήττητου ολοκληρωτισμού, και έδωσε φτερά για μία ανασυγκρότηση σε νέες βάσεις. Η άνθιση της πνευματικής και κοινωνικής ζωής της, η διεθνής προβολή της και το κύρος της ρίζωσε στο αίμα αυτών των Ελλήνων που έδωσαν τη ζωή τους για μια ιδέα, του «ευ αγωνίζεσθαι» για την τιμή και την δόξα της Πατρίδας.
Η αντίσταση της Ελλάδος στο ναζιστικό και φασιστικό τρόπο διακυβέρνησης, ήταν μια νίκη «του πνεύματος επί της ύλης» όπως την ανέμενε και την είχε χαρακτηρίσει ο Μεταξάς. Η νίκη των Ελλήνων κατέρριψε το μύθο του φασιστικού, αήττητου ολοκληρωτισμού, και έδωσε φτερά για μία ανασυγκρότηση σε νέες βάσεις. Η άνθιση της πνευματικής και κοινωνικής ζωής της, η διεθνής προβολή της και το κύρος της ρίζωσε στο αίμα αυτών των Ελλήνων που έδωσαν τη ζωή τους για μια ιδέα, του «ευ αγωνίζεσθαι» για την τιμή και την δόξα της Πατρίδας.
"Ιωάννης Μεταξάς" αναφορά Ιωάννα Φωκά διέπεται από άδεια Creative Commons Αναφορά-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Unported.
Το ΄Επος 1940 - 1941
Το ΄Επος 1940 - 1941
